Zeqë Vërbani dhe Koha e Tij (1997)

Mujë S. Berisha ZEQË VËRBANI DHE KOHA E TIJ (Monografi) PRISHTINË, 1997 Botues: FJALA JONË Redaktor: Mehmet Gjevori Recensentë: Dr. Mehmet Halimi Dr. Daut Bislimi Lektor: Dr.Mehmet Halimi Rradhitja kompjuterike: Zenun Rexhepi Realizimi kompjuterik: Asdren A. Kelmendi Botimin e ndihmuan: Xhavit Z. Berisha me djemtë Suatin e Sedatin Tirazhi 500 copë Zeqë Vërbani (1886 - 1943) KËNGË PËR ZEQË VËRBANIN Demir Krasniqi: "N'dorë e mora çiftelinë, Ta shpaloj pak historinë. Ta këndoj nji trim shqiptar - Zeqë Vërbanin, atdhetar!..." * * * Hashim Shala: "Gëzim i madh sod në Vërban Pesdhet vjet shkolla po i ban. Jetish Vishi pika e djalit, Zeqë Vërbani, sokol malit!..."

PËRMBAJTJA: Fq. NË VEND TË PARATHËNIES 7 I. HYRJE - Kush  ishte Zeqë Vërbani? 16 II. GJENEZA FAMILJARE DHE VENDLINDJA 19 - Vërbani 22 III. FËMIJËRIA DHE DJALËRIA 27 IV. NË FLAKËN E LUFTËRAVE ÇLIRIMTARE NË KAZANË E GJILANIT (1908 - 1912) 31 V. ZËNKA ME KOMITIN GJAKPIRËS - Stojan Domorocin - Sellkiqin dhe pasojat e saj 39 - Vitet e mërgimit - vite të ndarjes së dhembshme 42 - Kthimi në vendlindje 45 - At e bir në përqafim të përmallshëm 47 VI. AKTIVITETI POLITIK I ZEQË VËRBANIT 50 - Zeqa kryetar komune në Sllatinën e Epërme 52 - Kundër kolonizimit të tokave shqiptare 57 VII. ARSIMDASHËS I FLAKTË 69 - Hapja e shkollës së parë shqipe në Vërban 80 VIII. VITET E ZHGËNJIMIT 88 IX. BULLGARI I DYTË, SIKUR I PARI, ZULLUMÇAR I PASKRUPULL 93 - Përsëri në mërgim 100 - Zullumi bullgar s'ka të ndalur 103 - Takimi me djemtë e nipat pas një vit emigrimi 112 X. KORRIGJIMI I KUFIRIT ITALO-BULLGAR 115 XI. KAPITULLIMI I ITALISË FASHISTE DHE VRASJA E ZEQË VËRBANIT 117 XII. DISA ANEKDOTA TË ZEQË VËRBANIT DHE PËR ZEQËN 123 XIII. BASHKËKOHANIKË DHE BASHKËPUNËTORË TË ZEQË VËRBANIT 137 - Idriz Seferi - Kreshniku i Karadakut, Kurtesh Kurteshi, Islam Pira, Ramadan Abdyl Pozherani, Shabi Kaja (Kajolli), Mustafë Kabashi dhe Adem Kabashi, Fetah Sodovina - Bajraktar Fetahu, Zejnë Lubishta, Halim Adem Çeli - Begunca, Ivë Llatini - Marku, Mikel Tarabullusi, Fetah Agë Goshica, Beqir Abdyli - Sodovina, Feriz Çaushi, Shaban Haliti, Hamdi Kurteshi, Mulla Shaip Rexhepi, Ramiz Cernica, Jakup Karaçeva, Mulla Nuredin Xhemaili - Hoxhë Maxhera, Musli Selimi - Tomaku, Sejd Budrika, Misin Xheladini - Alidema, Nuhi Rexhepi - Smira, Ahmet Shtimja, Mulla Agush Topalli, Ismail Agë Goga, Bajram Demë Asmani - Meha. (me biografi individuale) XIV. GJENEALOGJIA E FAMILJES SË ZEQË VËRBANIT 170 PËRFUNDIMI 179 SUMMARY 183 FJALA E RECENSUESVE 185 BURIMET DHE LITERATURA 190 SHËNIME PËR AUTORIN 196

---

"... Autori, Mujë Berisha, në monografinë e vet, personalitetin e Zeqë Vërbanit, si figurë qendrore, u përpoq ta paraqes ashtu siç ishte, as më të madh, as më të vogël, as të idealizuar, as të minimizuar, por me tiparet e virtytet e tija të natyrshme si burrë i urtë e pleqnar i matur, si luftëtar vullnetar, si kundërshtar të rreptë e të vendosur të pushteteve okupatore turke, bullgare, serbe e italiane, si kryetar komune e deputet, mbrojtës i të drejtave të vegjëlisë, të të varfërve të popullit të vet, dashamirë të flaktë të arsimit, njeri të shoqëruar e komunikativ, hokatar e gojëtar, virtyte këto që e stolisnin karakterin e tij dhe që e përcollën gjatë tërë jetës... "

Dr. Mehmet Halimi

* * *

"... I gjithë angazhimi i Zeqë Vërbanit tregon se Vërbani, katundet përreth dhe Anamorava, kanë pasur kurdoherë, në çdo kohë e në çdo rrethanë një bashkë vendës të sinqertë, një mbrojtës të vendosur të interesave të tyre, një luftëtar të paepur kundër padrejtësisë e pabarazisë, kundër dhunës e përbuzjes nacionale... "

Dr. Daut Bislimi

* * *

"...Më kujtohet si sot, unë atëherë fëmijë dhjetëvjeçar, kur Zeqë Vërbani vinte në odën e dajës tim - Ilaz Drugzanit, në Sllatinë të Epërme dhe kërkonte prej meje ta recitoja vjershën "Jemi nipa të Skenderbeut". Unë e recitoja e ai kënaqej duke më dëgjuar, pastaj më përqafonte e ledhatonte, më jepte lekë, ndërsa unë gëzohesha tepër nga ky privilegj që gëzoja në krahasim me fëmijët e tjerë. Edhe njëherë, kur kishte ardhur në odën e axhës tim - Ramiz Cernicës (tribun dhe patriot i dalluar - M.B.), përsëri më kishte kërkuar që t'ia recitoja atë vjershën për Skënderbeun. Sot, pas gjysmë shekulli, kur e kujtoj atë burrë të pashëm e madhështor, patriot e dashamirë i arsimit, përnjëherë bindem se ai ishte një arsimdashës i flaktë, dëshirë e të cilit ishte shkollimi dhe emancipimi i gjeneratave të reja"... (fq.86)

Ramadan Hoxha